13 ditë kamping në Shqipërinë e Mbretit Zog, rrëfimi i francezit në revistën l’Escargot (1938)

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 4 Janar 2019

 

Revista franceze “L’Escargot : campeurs du Touring-club de France” ka botuar, në muajin dhjetor të vitit 1938, një shkrim tepër të veçantë mbi eksperiencën e kampingut në Shqipëri të dy bashkëkombasve të saj, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

 

Kamping në Shqipëri

 

– Po shkoni në Shqipëri ?

 

– Po. Dhe në kamping.

 

– Kjo është çmenduri. Një nga miqtë e mi që njeh vendet e Ballkanit më ka thënë që është e rrezikshme të udhëtosh në këto vende, akoma dhe më shumë për kamping.

 

– Le ta shohim vetë.

 

Shqipëria është një vend përrallor për kamping dhe kampingu është mënyra ideale për të udhëtuar i qetë në Shqipëri, sepse hotelet nuk janë kaq të shumta dhe mungojnë plotësisht në vendet piktoreske. Vetëm Zoti e di nëse ka ndonjë !

 

Në këtë shtet simpatik të vogël të Evropës që nuk ka fare hekurudhë, mënyrat dhe traditat janë ruajtur me gjithë freskinë e tyre dhe thjeshtësinë mesjetare. Mikpritja shqiptare i bindet një ligji shumë të vëzhguar dhe ju tregojnë për të historitë më prekëse.

 

Për të lëvizur në këtë mbretëri, në të cilën Mbreti Zog konsiderohet si shpëtimtar, duhet të kalosh nëpër rrugë mjaft të vështira, shpesh të reduktuara në gjendjen e pistave dhe për të cilat nevojitet një makinë e mirë dhe e fuqishme. Përqindja e rampave është me të vërtetë e lartë, sidomos në Alpet dhe Rivierën Shqiptare.

 

Mikpritja më e shkëlqyer u rezervohet francezëve, ku atje jemi fatkeqësisht shumë të rrallë. Pra, meqenëse Francës i mungon propaganda për këtë vend, unë ju këshilloj pushuesve të kampingjeve, të shkojnë në ambasada, sepse do të zgjerojnë rrethin miqësor !

 

Koha ideale e udhëtimit është në pranverë deri në fund të verës. Është e nevojshme të merren parasysh shirat, mënyrat e kalimit të lumenjve pa ndihmën e urave. Për këtë arsye në sezonin e thatë, kalojmë më mirë.

 

Theksojmë se, si në të gjitha vendet e varfëra, jeta është jashtëzakonisht e lirë. Hanim shpesh pula, ku dy copë kushtonin 3 deri në 4 franga.

 

Një itinerar mjaft interesant është sigurisht ai që kam ndjekur. Duke ardhur nga Jugosllavia nëpërmjet bregdetit dalmat, hymë në Shqipëri nga Shkodra e cila, në mënyrë paqësore, shtrihet në buzë të një liqeni.

 

Të mërkurën qyteti gjallërohet në mënyrë të jashtëzakonshme. Është dita e tregut. Turma e dendur është shumë e larmishme.

 

Pazarin, i modës orientale, tek ne e quajmë treg. Imagjinoni një rrugë kryesore ku ecin myslimanët, fshataret katolike me kostume cilësore…ortodoksë, të gjithë të veshur me plisin e bardhë, një lloj stili kryesisht kombëtar.

 

Shumë njerëz nga fushat dhe malet përreth vijnë për të shitur, tregtuar, blerë. Nga pamja e fytyrave dhe kostumeve, dallohet se sa e ashpër, e vështirë dhe e varfër është jeta e tyre.

 

Në një kodër me pamje nga qyteti dhe liqeni, gjendet një kështjellë e vjetër, historia e të cilës daton nga ilirët, romakët, sllavët dhe turqit. Diçka interesante, kryqëzatat tona kanë lënë shenjën e tyre. A nuk gjendemi në itinerarin e Parisit për në Jeruzalem ?

 

Ne kampuam, drejt Tiranës, pak metra nga rruga. Nuk patëm frikë nga zhurma apo pluhuri i makinave, meqë ishim të vetmit që qarkullonim ndryshe se në këmbë ose me gomar.

 

Dy xhandarë na ruajtën tërë natën. Nuk njoh në asnjë vend tjetër kaq dashamirësi dhe një kamping të sigurtë. Pas kësaj, shkoni dhe u besoni njerëzve që kanë fobi plaçkitjen, të cilët ju sinjalojnë se Shqipëria është një vend plaçkitësish.

 

Kruja, qyteti i shenjtë, rrëzë malit, ishte djepi i heroit kombëtar Skënderbeut, kampion i pavarësisë, i cili në shekullin e pesëmbëdhjetë i rezistoi pushtuesit turq. Kurioz ky qytet me pazarin e tij ku në të dyja anët gjenden dyqane.

 

Tirana është kryeqyteti. Nuk është e madhe sigurisht, është në shkallën e kësaj mbretërie të vogël e cila ka të paktën një milion e treqind mijë banorë. Qyteti modern shtrihet në Perëndim. Ministritë, të gjitha grupohen në një shesh të bukur. Por lagjet e vjetra janë më tërheqëse. Në rrugicat shohim shumë zejtarë që punojnë lëkurë, lesh, hekur dhe bakër. Argjendarët punojnë me mjeshtëri bizhuteritë prej argjendi. Minaret e vjetra dhe disa xhami shumë elegante ju kujtojnë bukuritë e Portës së Lartë.

 

Për të arritur në rajonet e egra të liqeneve të larta të Ohrit dhe Prespës, duhet të shkojmë deri në luginën Shkumbinit, nëpërmjet një rrugice shumë të keqe, ku na duhet të kalojmë nganjëherë majtas, nganjëherë djathas përroit. Rreziqet dhe tundjet ia vlejnë për këtë bukuri të çuditshme. Nga larg dallojmë gurët e urave turke të një epoke të bukur.

 

Kodra. Zbritje e mrekullueshme në liqenin e Ohrit. Para drekës, kampi ndodhet disa hapa nga liqeni, në një plazh të bukur. Ky vend është aq piktoresk, i egër, madhështor që ne vendosim të kalojmë 48 orë atje.

 

Banjo e këndshme. Mëngjes i shijshëm. Boyer, gjuetar i thekët, kapi dy rosa të egra pas një prite, ku uji i arrinte deri në gjoks, me pushkën shtrirë afër ujit. Bravo !

 

Në jugun e Shqipërisë, i cili është sigurisht më pak i depërtuar, qarkullojmë nëpër male. Pistat shumë turistike shtrihen qoftë në kodra ose në fund të luginave nganjëherë shumë të thella, parada reale ku dëgjojmë shushurimën e ujërave të përroit. Ne e kuptojmë më mirë pse këta njerëz ishin gjithmonë të trazuar, të aftë t’i rezistojnë pushtuesit dhe madje ta shtypin atë me luftë guerile.

 

Panorama të mrekullueshme. Fshatrat e vogla me çati të sheshta të dominuara nga minare me majë lapsi. Në mbrëmje, në rrugicat e ndriçuara nga llambat me naftë, hasim jetën ritmike të malësorëve të guximshëm, të cilët vazhdojnë të mbulojnë gratë e tyre, duke respektuar Gjysmëhënën e Islamit.

 

Para se të arrijmë në detin Adriatik në Vlorë, u detyruam të zbresim nga këto male nëpërmjet një piste të tmerrshme. Ne thyejmë tubin e shkarkimit, kjo ka pak rëndësi, por ne gjithashtu thyejmë baterinë, makina zvarritet në kaosin e gurëve, të cilën godasin boshtet.

 

Një ndalesë të vogël në Apolloni, qytet i lashtë grek në proçes zbulimi, ku konstatojmë se është një francez që drejton gërmimet; kjo gjë na gëzon. Është e vërtetë, sa më shumë largohemi nga vendi ynë, aq më shumë e duam atë.

 

Pranë tij gjendet një manastir i vogël ortodoks i arkitekturës bizantine. Vetëm disa murgj jetojnë në këto mure të vjetra, shumë mirë edhe pse janë tepër të varfër, ata na ofrojnë kafen dhe na ftojnë t’u lëmë një kujtim në librin e mysafirëve. Ata duken shumë të nderuar.

 

Disa kilometra larg Vlorës, kampi ynë qëndron madhështor midis maleve dhe detit. Para darkës, në Adriatik, në mijëra reflektime të muzgut, marrim aperitivin dhe banjon. Vala e ngrohtë, e zjarrtë, errësohet ndërsa nata zbret. Asnjë rrudhë, asnjë dallgë, vetëm britmat tona të lumtura ngjallin jehonë që shkëmbinjtë na kthejnë në rrafshin e valëve.

 

Etapa e fundit, përpara !

 

Dhe ja kalimi i një kodre 1,050 m. Nuk mund të ndjekim bregun sepse mali bie direkt mbi det. Rampa të tmerrshme deri në 30%. Motori ndalohet, është e domosdoshme që dy shoqëruesit e mi të shtyjnë makinën dhe pushimi bëhet i detyrueshëm çdo 100 metra, vetura çahet dhe thyhet në shkëmbinj.

 

Më në fund kodra. Pa tranzicion, peizazhi ndryshon krejtësisht dhe deti shfaqet përsëri, në drejtim të Jugut, në një mjedis që erërat e thata kanë sterilizuar. 

 

Duket sikur mali po hidhet drejt dallgëve. Zbritja është emocionuese…një pistë mezi e gjerë për makinën. Me marrshin e parë, me të gjitha frenat e shtrënguara, hasim vështirësi në kthesa. Pas shumë emocioneve të llojeve të ndryshme, ne arrijmë në fshatin Dhermi, në anën e pasme dhe në luginën e mbushur me selvi. Shtëpi speciale me perspektivë kurioze.

Banorët kanë ndryshuar plotësisht, gratë e zbuluara janë të dukshme në rrugë, ata lajnë rrobat në përrua. Kostumet janë më të thjeshtë, ku dominon e zeza. Shprehja është më e gjallë, njerëzit janë të lumtur që jetojnë në këtë breg të lagur nga drita, ku gjelbërimi i vreshtave dhe ullinjve dallohet nga vija e errët e selvive.

 

Në vazhdim të kësaj mrekullie, udhëtojmë në këtë Rivierë shqiptare, të cilën mund ta kenë zili ajo franceze dhe italiane. Akoma më tërheqëse për mendimin tim, sepse është më e egër. Asnjë kazino, asnjë klub i zhurmshëm nuk shpërfytyron këtë natyrë të bukur.

 

Dhe ja Saranda. Për trembëdhjetë ditë, patëm mjaft kohë për të vizituar Mbretërinë e Shqipërisë nga Perëndimi në Lindje dhe nga Veriu në Jug.

 

Tashmë, në bordin e anijes M.I.O, morën fund, fatkeqësisht ! zbulimet tona të folklorit shqiptar. Por kujtimet tona janë brenda nesh dhe do t’i mbajmë gjallë. Në këtë çast, në sytë tanë, parakalojnë skenat entuziaste të miqësisë ku ne ishim objekt i secilës prej stacioneve tona në qytetet e kaluara.

 

Miq shqiptarë, do të kthehemi sërish.

 

Teksti dhe fotografitë e Michel Hodent

 

 

 

* Çdo gazetë online apo print, çdo portal që merr këtë shkrim duhet të citojë autorin në fillim të shkrimit (Nga Aurenc Bebja, Francë) dhe burimin e informacionit në fund (Blogu © Dars (Klos), Mat – Albania), si dhe të vendosë linkun e burimit : https://www.darsiani.com/la-gazette/13-dite-kamping-ne-shqiperine-e-mbretit-zog-rrefimi-i-francezit-ne-revisten-l-escargot-1938/. Në rast të kundërt mos e publiko këtë shkrim.

 

 

Publikuar në :

 

https://americaneye.al/shqiperia-e-vitit-1938-ne-syte-e-nje-francezi/

 

http://opinion.al/13-dite-kamping-ne-shqiperine-e-mbretit-zog-rrefimi-i-francezit/

 

https://www.voal.ch/teksti-dhe-fotot-13-dite-kamping-ne-shqiperine-e-mbretit-zog-rrefimi-francezit-ne-revisten-lescargot-1938/

 

http://www.kohajone.com/2019/01/04/rrefimi-i-rralle-i-francezit-me-1938-13-dite-kamping-ne-shqiperine-e-mbretit-zog/

 

http://www.panorama.com.al/rrefimi-i-rralle-i-francezit-me-1938-13-dite-kamping-ne-shqiperine-e-mbretit-zog/

 

http://www.gazetatema.net/2019/01/04/reportazhi-i-rralle-i-nje-francezi-13-dite-kamping-ne-shqiperine-e-mbretit-zog/

 

http://www.njekomb.com/?p=169063

 

http://lexo.com.al/13-dite-kamping-ne-shqiperine-e-mbretit-zog-rrefimi-i-francezit/

 

http://lajmpress.com/13-dite-kamping-ne-shqiperine-e-mbretit-zog-rrefimi-i-francezit/

 

https://www.botasot.info/historia-lajme/1007290/13-dite-kamping-ne-shqiperine-e-mbretit-zog-rrefimi-i-francezit-ne-revisten-lescargot-1938/

 

http://gazeta-shqip.com/lajme/2019/02/07/turisti-francez-i-1938-es-mahnitet-nga-shqiperia-me-thane-se-ishte-e-rrezikshme/

 

https://telegrafi.com/pervoja-e-nje-francezi-ne-shqiperine-e-vitit-1938/

 

https://www.turismo.al/2019/02/albania-terra-magnifica/