Nata pa gjumë (Piktorit matjan : Tahir Tahirit)

Anila Xhekaliu, Tiranë – 27 Tetor 2018

 

“Bredharaku” që i lexohej në paraqitje u shkonte për shtat ciganëve. Nuk ishte e vështirë të kuptohej nga rrëfimet e tij që ishin personazhet e tij të dashura. Përpiqesha me imagjinatën time tashmë artistike të përfytyroja gjuhët e flakëve duke u përdredhur në ajër si trupa të zhdërvjellët ciganesh në vallet e tyre, kërcitjen e drurëve të thatë; rrënjë të thata shelgjesh mbetur buzë lumenjve, duar vocrrakësh drejtuar zjarrit nën syrin e hënës, biseda të pakuptueshme, të qeshura, lojra të kësaj familje të madhe nomade, gjumin që shtrojë ka gurishten e lumit e ëndrrat e tyre. Fantazmat dhe lugetërit u friken ciganëve, pasi ata lirinë e endjet i kanë gjërat më të vyera në botë. Të vetmit varredjerrë.

 

(Piktorit matjan : Tahir Tahirit)

 

Në një nga ditët e nxehta të verës, kur dielli e etja janë përvëlues u shfaq tek pragu i shtëpisë tonë. Flokë gjysmë përhinjtur ndërthurnin vitet me rroba që më tepër hanin njëra-tjetrën sesa i përshtateshin fizikut të tij të gjatë. Dukje prej të shkujdesuri, lapsin në xhepin e këmishës me vija të holla. Gjithë jetën ashtu ishte zvargur rrugëve të qytetit ku kishte lindur. “Bredharaku” që i lexohej në paraqitje u shkonte për shtat ciganëve. Nuk ishte e vështirë të kuptohej nga rrëfimet e tij që ishin personazhet e tij të dashura. Përpiqesha me imagjinatën time tashmë artistike të përfytyroja gjuhët e flakëve duke u përdredhur në ajër si trupa të zhdërvjellët ciganesh në vallet e tyre, kërcitjen e drurëve të thatë; rrënjë të thata shelgjesh mbetur buzë lumenjve, duar vocrrakësh drejtuar zjarrit nën syrin e hënës, biseda të pakuptueshme, të qeshura, lojra të kësaj familje të madhe nomade, gjumin që shtrojë ka gurishten e lumit e ëndrrat e tyre. Fantazmat dhe lugetërit u friken ciganëve, pasi ata lirinë e endjet i kanë gjërat më të vyera në botë. Të vetmit varredjerrë.

“Ç`ke që shkon në shtëpi të kulturës, i kishte thënë më i vjetri i tyre? Ti je artist. Je si ne. Ke shpirtin tonë. Të duhet qielli, jo tavanet e shtëpive. A ka çati më të bukur se kjo jona? Të duhet liria. Nuk e ke, por ama, ajo të duhet.”

Mbasi kishte qeshur me fjalët e mençura të tij kishte pyetur: “Po ku do të fle?

- Ja, këtu. Në mes do të kemi gruan time.

- Provë e vështirë.

Serioz, prapë kishte vazhduar: “Mos kij merak. E kam rritur vetë gruan time, dhe për këtë s`do të dijë të ma shpërblejë. Nuk më tradhton.”

Nënqesh hidhët. Ta dinte gruaja e tij, qytetare Tirane se ç`përvjedhje kishte bërë, dhe ç`i kishin thënë miqtë e tij, për një muaj do ta përzinte nga shtëpia, mos dhe do të rendte drejt ndonjë dere gjykate për t`u ankuar, pa marrë parasysh burgun apo sigurimin e ndyrë të shtetit që i ruante artistët me kujdes se mos bënin ndonjë paudhësi.

Ende nuk e kishte braktisur zakonin e vjetër: prapë me pafuqinë e moshës u avitej çadrave të tyre. Fshehurazi skiconte portretin e ndonjërit kur rrëkëllente ndonjë gotë me to. Njëri syresh e pikas, por nuk bën zë gjersa ai e përfundon.

- A mundem ta shoh pikturën time? Thotë mendueshëm. Gjë mbas së cilës shpërthen “Po ti je Pikaso i vërtetë!”

I befasuar prej kësaj fjalie e sheh skicën për herë të fundit. “Merre, ta kam falur!” Nuk kishin bërë asnjë ditë shkollë, e ndoshta nuk dinin të shkruanin as emrin e tyre njihnin gjeniun kokëkrisur të pikturës.

Njëri nga qentë endacakë të lagjes që shpesh i jepte për të ngrënë rendte pas urbanëve për ta mbërritur e qenë kudo afër këmbëve të tij nën tavolinën ku pinte, në vendet ku rrinin të tjerë shpirt-krisur. E kujt i shkon ndërmend që ky njeri të jetë një piktor që ka ardhur për të kaluar ca ditë të mbetura me kujtimet. Dikush që në të ri duhej t`ua fshihte identitetin grupeve diplomatike të huaja që qëndronin gjatë para pikturës së tij: “Duam ta takojmë këtë njeri”, këmbëngulnin, ndërsa ai, aty përballë tyre u thoshte që “për pak ditë nuk ndodhet këtu.”. Si e si për t`u shpëtuar kalecëve që kishte ndodhur që para shtëpisë së tij edhe të kishin gdhirë netë duke kqyrur për veprime të dyshimta. Madje për dy emrat që u kishte vënë dy vajzave të vetme e kishin marrë në polici.: “Ç`është ky emër Marina?

– Po ja meqënëse më në fund e kemi marinën tonë.

Ndërsa justifikimin për emrin e dytë “Stela”, e kishte lidhur me pllakat e varreve, ngaqë e kishte dashur djalë atë vajzë.

Koha nuk kishte mundur t`ia shqiste mëngjesin e një të shtune. Dy policë e kishin marrë në shtëpi që pa gdhirë. Ende nuk ishte bërë e ditur për banorët e qytetit aksidenti i ndodhur një natë më parë. Në makinën e përfunduar në fundin e lumit të Matit njëra nga viktimat kishte në xhepin e këmishës një letër të shkruar e nënshkruar prej tij që çudi që s`ishte humbur. Të lagur e kishin tharë bojën shkapërndarë në germa përçudë.

- Ky është shkrimi juaj? E kishin pyetur.

- Po, dje në mëngjes ia kam dhënë një djali të talentuar për pikturën. Siç e shikoni i është drejtuar njërit prej pedagogëve dhe piktorëve më të mirë të vendit. I kam kërkuar që të bëjë diçka për të.

- Sot në mëngjes ia gjetëm në xhepin e këmishës. Nuk kishte mjet identifikues. Rreth të 15-ave. Njëri prej të vdekurve të makinës. Menduam se do të na ndihmoje.

Mbasi stepja e lotët e kishin mbuluar të tërin kishte thënë emrin e tij.

“Kishte vërtet talent.” Mbas psherëtimës m`u kthye: “S`kam për ta harruar kurrë atë djalë që me letrën time rendi drejt vdekjes….”

- Më fol pak për poetin i them. Duhet ta kesh njohur në të ri.

- Sigurisht, që e kam njohur. I pëlqente njëra nga modelet e mia, një mulate e lezetshme por që më hapej shumë. Po shkonim drejt studios, kur ai po kalonte në anën tjetër të trotuarit. Arrij të kap përqeshjen që ajo i bën.

- Nuk fyhet një njeri ashtu, aq më tepër poeti më i mirë që kemi, i tërheq vëmendjen.

- E bëra me qëllim tha. Vdes të shkojë me mua. Mendon se jam ndonjë prostitutë, ndërsa pozoj për piktorët për lek. Nuk i duroj fyerjet. Le të shkojë me të tjerat. Me mua kurrë. As vetë s`e di pse më mbeti në mendje ky episod mes kaq e kaq gjërash që më rrëfeu, bashkë me atë tjetrën që Lasgushi ishte një nga njerëzit më të veçantë të tij.: “I kam kërkuar lejë Kryetarit të Lidhjes që të pija një kafe me të. Nuk ma prishi, duke shtuar: “Mos harro t`ia bësh të ditur që në mungesë jam i pranishëm dhe unë.”

- Duhet të jesh me fat që ke folur me këtë njeri drejtpërdrejt.

- Sigurisht, vetëm hija e tij ishte shumë e madhërishme. Rrallëkush e zotëronte kulturën si ai.

Kishim hedhur krahëve nga një rrobë të trashë. Vesimi e kishte ftohur natën dhe pse ishte verë. Mbi kokat tona qëndronte kupola e argjenduar me yje.

E mbante koleksionin në studion që kishte në ambientet e shtëpisë së kulturës së rrethit. Kur në vend nisën trazirat, asaj iu vu zjarri e pikturat e tij u dogjën. Më të mirat u vodhën dhe u shitën në vendet e huaja. Shumë pak prej tyre gjenden mureve të shtëpisë së tij, a në sallonin e dentistit që i rregulloi dhëmbët gruas, ose në shtëpinë e ndonjërit që i bëri ndonjë nder të vogël:

“Ke vdekur! Dëgjon ndonjë të njohur.: “Jo, thotë, ende jo! Duke i treguar me gisht zemrën ku qëndron lapsi.

- Të merren këmbët nga pija.

- Vetëm këmbët, ua kthen e ashtu humbet rrugëve.

Ndonjërit i lind dhe dëshira për t`i paguar një kafe, e ndenjur me të.

- Më duhet të blej bojërat.

Sapo kisha lexuar në anglisht “The portrait of Dorian Grey”.

- Kur prishet një pikturë, e pyes?

- Kur bojërat janë të cilësisë së dobët.

- Pra një pikturë është e përjetshme?

- Po, e përjetshme, thotë mbasi trishtimi i mbrun çehren.

- Çfarë t`u kujtua, e pyes prapë duke ia matur përhumbjen.

- Nëna. Portreti i nënës që mori çmim. Këtë pikturë ma kanë vjedhur dhe shitur jashtë. Më e vyera që kisha. Sado që përpiqem, nuk e arrij dot më. Mbaj mend gozhdimin e saj për orë të tëra në karrike. Është e rëndësishme në pikturë dhe një tendosje nervi. Ajo nuk ma prishte. Isha më i vogli… Nuk e kam ditur historinë e nënës time. Vonë e kam marrë vesh. Dua ta shkruaj. Më ka marrë malli për të. Sytë rishtas i përujten.

- Prandaj erdha, të çmallem me kujtimin e saj. Herën tjetër do të kem dhe një bllok me vete për ta shkruar. Duhet të ma tregojnë dhe një here. Për çdo herë që e dëgjoj më duket shumë e ngatërruar. I jam larguar 6 vjeç nga prehri për pikturën. Shumë pak kam ndenjur me të…”

Radhiste kujtime, si libra në të ndarat e një biblioteke të pafundme. Ndërsa përpiqesha ta thurja në mendje historinë e motrës së gjyshit për të cilën kishin marrrë plagë brenda një dite shumë burra në krahinë. Ma kishin treguar dhe mua shumë herë por kurrë s`e kisha kuptuar. Mbase isha e vogël për të shkuar tek ligësitë, ndërsa pa i thënë asgjë përtypja në mendje: “Pabesia duhet shpaguar më shtrenjtë në këtë botë.”

E mahnitur e kam dëgjuar deri në orën pesë, kur ylli i mëngjesit ishte në të zhdukur.

 

Burimi : https://www.facebook.com/notes/anila-xhekaliu/nata-pa-gjumë/2251945788180962/